Cú đấm lấy đà từ khoảng cách một inch của huyền thoại võ thuật được giới khoa học tìm hiểu và nhiều lần xuất hiện trên màn ảnh.

Trong các chiêu thức của Lý Tiểu Long, Nhất Thốn Quyền (tên tiếng Anh là One-inch Punch) gây ấn tượng mạnh cho nhiều khán giả. Kỹ thuật này vốn tồn tại từ lâu trong võ học Trung Quốc, nhưng được công chúng biết đến khi huyền thoại họ Lý biểu diễn. Anh lãnh ngộ chiêu thức từ lúc học môn Vịnh Xuân ở Hong Kong với Diệp Vấn, sau đó hoàn thiện và đưa vào môn Tiệt Quyền Đạo do mình sáng lập.

Trong chiêu này, người thực hiện đứng thật gần với đối thủ - khoảng từ 0-6 inch (0-15 centimet) - sau đó tung đấm nhanh. Theo chương trình khoa học MythBusters, cú đấm có lực bằng một quả tạ 69 kg đập vào ngực. Chương trình Stan Lee's Superhumans cho rằng cú đấm gây thương tổn nhiều hơn một vụ đâm xe ở vận tốc 48 km/h.

Trên tờ Washington Post, giáo sư Jessica Rose của đại học Stanford giải thích cơ chế của Nhất Thốn Quyền. "Nếu nhìn kỹ, bạn sẽ thấy toàn bộ cơ thể của anh ấy di chuyển. Chân trước và sau duỗi thẳng với một động tác mở rộng khớp gối cực nhanh. Chúng giúp Lý Tiểu Long xoay hông nhanh hơn, đưa thêm nhiều lực lên vai. Lực này giúp tống khuỷu tay ra trước rồi dứt điểm bất ngờ. Xoay hông ngay trước lúc cú đấm chạm đích có thể tăng tốc độ hơn nữa", cô nói.

Như vậy, nhiều khớp và cơ bắp phải đạt tốc độ cực đại trong chớp mắt để tạo lực. Theo nữ giáo sư, uy lực của đòn thế không nằm trong cơ bắp hay sức mạnh mà là sự phối hợp. Cô giải thích: "Khả năng phối hợp đúng thời điểm là yếu tố cơ bản trong chuyển động này. Lý Tiểu Long đồng bộ cử động cơ thể hoàn hảo như các toa tàu hỏa". "Nhiều người khỏe hơn Lý, nhưng có lẽ không ai có thể đấm mạnh hơn từ khoảng cách một inch. Bộ não của anh ấy tạo ra sự khác biệt", cô nhận xét.

Yếu tố thần kinh được làm rõ hơn trong nghiên cứu năm 2012 của giáo sư Ed Roberts, đăng trên trang Popular Mechanics. Ông so sánh sức mạnh khi thực hiện cú đấm một inch giữa những người tập karate và những người khỏe mạnh nhưng không tập võ.

"Tất nhiên, những người tập võ đấm mạnh hơn. Những người có thể đồng bộ nhiều chuyển động khớp trong một động tác phức tạp - giống Lý Tiểu Long - đấm mạnh nhất", ông nói. Qua nghiên cứu thần kinh, giáo sư cho rằng khả năng này có liên quan đến cấu trúc chất trắng - giữ nhiệm vụ kiểm soát truyền tin giữa các tế bào não - ở vùng vận động bổ sung. Càng nhiều chất trắng ở vùng này, khả năng phối hợp càng tăng.

Qua đó, Ed kết luận khả năng của Lý Tiểu Long vừa do bẩm sinh, vừa do tập luyện. Theo ông, chất trắng có thể thay đổi nhờ não vốn có khả năng thích ứng với các yêu cầu ngày một cao hơn của cơ thể. Trong khi đó, Lý Tiểu Long lại là người luôn nỗ lực rèn luyện.

Nhất Thốn Quyền trở nên nổi tiếng nhờ Lý Tiểu Long, sau đó được tái hiện nhiều lần trên màn ảnh. Ở giải karate quốc tế Long Beach (Mỹ) năm 1964, huyền thoại họ Lý gây chú ý khi biểu diễn tuyệt kỹ này. Trong cuốn sách Black Belts, Bob Baker - người lãnh đòn này hôm ấy - kể lại: "Tôi nói anh ấy đừng đánh chiêu này nữa bởi lần trước, tôi đã phải nghỉ ở nhà vì quá đau ngực".

Năm 1969, Lý Tiểu Long diễn lại, đánh tan tấm gỗ do một đệ tử cầm trong chương trình Enjoy Yourself Tonight của Hong Kong. Khi Internet ra đời, hàng trăm video thực hiện và hướng dẫn đòn thế này xuất hiện trên mạng.

Năm 2011, Châu Kiệt Luân đánh đòn này trong phim The Green Hornet, hất văng một tên giang hồ. Cảnh này được xem là tri ân đến Lý Tiểu Long bởi vai diễn Kato của Châu Kiệt Luân từng do huyền thoại quá cố đảm nhận trong phiên bản truyền hình cùng tên năm 1966. Trong phim Kill Bill: Volume 2 (2004), nhân vật chính do Uma Thurman thủ vai dùng một biến thể của Nhất Thốn Quyền để thoát khỏi cỗ quan tài bằng gỗ.

Năm 2017, diễn viên Ngũ Doãn Long thực hiện Nhất Thốn Quyền khi thủ vai Lý Tiểu Long trong phim Birth of a Dragon. Trong trailer, anh đấm một đối thủ từ tầng lầu văng xuống. Khác với Châu Kiệt Luân hay Uma Thurman, Ngũ Doãn Long là võ sĩ thật, học võ trước khi làm diễn viên.

Trong đoạn phỏng vấn, anh chia sẻ về cú đấm huyền thoại: "Sức mạnh đến từ toàn bộ cơ thể. Bảy điểm phát lực là mắt cá, đầu gối, hông, vai, khuỷu tay và bàn tay. Môn Vịnh Xuân có một kỹ thuật tạo lực từ khoảng cách cực ngắn. Người thực hiện động tác này không cần rút tay về, do đó địch thủ không có khoảng cách để trả đòn".

"Có thể đòn này không hạ gục đối thủ ngay, nhưng gây tổn thương đủ để người tấn công tiếp tục ra đòn. Lý Tiểu Long rất thông minh và đã phát triển căn bản của môn Vịnh Xuân thành chiêu thức huyền thoại của anh", diễn viên nói.

Ân Nguyễn

Sources: Vnexpress