Seijun Suzuki - huyền thoại phim bạo lực và siêu thực Nhật Bản - qua đời ở Tokyo hôm 13/2 nhưng chín ngày sau gia đình mới loan tin.

Ngày 23/2, The New York Times và báo chí phương Tây đồng loạt đưa tin về sự ra đi của Seijun Suzuki và khẳng định đạo diễn vừa mất là nhà làm phim trụ cột của phong trào Làn sóng mới Nhật Bản. Phong cách điện ảnh của ông truyền cảm hứng trực tiếp cho hai đạo diễn nổi danh Mỹ là Quentin Tarantino và Jim Jarmusch.

Đạo diễn Seijun Suzuki.

Sinh ra ở Tokyo năm 1923, Seijun Suzuki theo học đại học ngành thương mại trước khi đi lính, tham gia Thế chiến II. Khi phục vụ quân ngũ ở Nam Thái Bình Dương, ông từng hai lần gặp họa đắm tàu. Những trải nghiệm chiến tranh của ông sau đó trở thành chất liệu cho các phim hài hước và tội phạm về yakuza Nhật (găng-xtơ Nhật).

Sau chiến tranh, ông bắt đầu nghề làm phim với vai trò trợ lý đạo diễn. Từ 1954, Suzuki làm việc cho hãng phim Nikkatsu. Tác phẩm đầu tay của ông là những phim giải trí kinh phí thấp, thuộc thể loại tội phạm và nhắm vào khán giả trẻ với những nhan đề hấp dẫn như Satan’s Town (1956), Nude Girl With a Gun (1957) hay Take Aim at the Police Van (1960).

Năm 1963, ông thực hiện Youth of the Beast mang dấu ấn khác biệt - hình ảnh phong cách siêu thực đồng thời thoại phim hài hước và có triết lý của chủ nghĩa hư vô. Hai phim Tokyo Drifter (1966) và Branded To Kill (1967) ngày nay được coi là kinh điển. Mặc dù là những câu chuyện bạo lực hạng B, chúng không đi theo môtíp tự sự thông thường mà có tính thể nghiệm cao. Branded To Kill hồi mới ra mắt khiến khán giả không thể hiểu nổi và thua lỗ nặng nề ở phòng vé.

Sau thất bại doanh thu của Branded To Kill, Seijun Suzuki bị đuổi việc và rơi vào bế tắc. Suốt thập niên 1970, không hãng phim nào mời ông làm đạo diễn. Thay vào đó, ông viết sách và đóng phim cho người khác. Tên tuổi của đạo diễn bắt đầu được công chúng ngoài Nhật Bản biết đến vào thập niên 1980 khi phim của ông được phát hành theo định dạng băng video.

Năm 1980, Suzuki trở lại làm phim Zigeunerweisen. Tác phẩm lãng mạn siêu nhiên lấy bối cảnh nước Nhật những năm 1920 đoạt giải "Phim hay nhất" của Viện Hàn lâm Nhật, mở ra bộ ba phim ma siêu thực lấy bối cảnh nước Nhật thập kỷ 1920. Hai phim sau đó là Kagero-za (1981) và Yumeji (1991). Sự nghiệp đạo diễn của Suzuki kết thúc với tác phẩm cuối cùng là Princess Raccoon (2005), có Chương Tử Di đóng vai chính.

Cảnh trong phim "Tokyo Drifter".

Ông thuộc thế hệ đạo diễn "phá phách", làm phim với tinh thần mới mẻ và đối lập những bậc thầy đầu tiên của điện ảnh Nhật - Yasujiro Ozu và Kenji Mizoguchi. Cùng Nagisa Oshima và Shohei Imamura, phim của Suzuki thách thức những giá trị thẩm mỹ và văn hóa Nhật Bản truyền thống.

Phong cách hài hước pha bạo lực của ông truyền cảm hứng cho các nhà làm phim nổi danh đương đại như Quentin Tarantino, Park Chan-wook, Takashi Miike hay Jim Jarmusch. Hồi thực hiện Kill Bill: Vol. 1, Tarantino từng tri ân Suzuki bằng cách sắp xếp bối cảnh cho những trường đoạn Tokyo mang màu sắc rực rỡ. Đạo diễn Jarmusch làm nhiều cảnh phim Ghost Dog: The Way of the Samurai (1999) gợi nhớ phong cách Branded To Kill.

Giới phê bình phương Tây thường nhận định phim của Suzuki mang đậm dấu ấn nhạc Jazz và nghệ thuật đại chúng. Trong khi đó, nhà làm phim khẳng định bản thân chịu ảnh hưởng từ kịch Kabuki truyền thống Nhật. Tỷ lệ khung hình trong phim của ông tương đồng kích cỡ hình chữ nhật dài của sân khấu kịch kabuki. Chúng cũng giống kỹ thuật kịch kabuki ở tính kịch cao, nhấn mạnh vào màu sắc, có cách đánh sáng nhân tạo và diễn xuất cố tình thiếu tự nhiên.

Trong năm thập kỷ làm phim, Suzuki thực hiện hơn 50 tác phẩm. Hơn 40 phim được làm ở 10 năm đầu sự nghiệp, khi ông chưa bị "ghẻ lạnh" tại Nhật Bản. Hồi 2002, ông từng trả lời phỏng vấn The Guardian: "Hoặc là các phim của tôi ra đời quá sớm hoặc là thế hệ công chúng xem được phim của tôi xuất hiện quá muộn. Dù thế nào đi nữa, thành công vẫn đến với tôi quá muộn".

Vũ Văn Việt

Sources: Vnexpress